Seminar herbestemmen van religieus erfgoed; Reliplan

Reliplan, wat mag dat dan zijn? Hypotheekservice voor EO kijkers? Het is een makelaar in religieus vastgoed. En daar is veel van beschikbaar en er komt nog veel meer. Sinds 1978 zijn 1350 kerken leeg komen te staan, 350 zijn er gesloopt en 1000 zijn er definitief of tijdelijk herbestemd. Nu is herbestemmen een breed begrip, dat kan variëren van tapijthal (Tilburg) tot Politieacademie (Apeldoorn). Van handel in baby-artikelen(Hoorn) tot MFA in Breda.

De ontkerkelijking neemt nog steeds flink toe dus er komt nog een heleboel aan. Daarbij is de gemiddelde leeftijd van bewoners van kloosters inmiddels gestegen naar 87 jaar. Kloosterbewoners leven gemiddeld 7 jaar langer dan niet kloosterbewoners maar ook dan komt er een een vloedgolf van kloosters aan die leeg komen te staan. Dat van die 7 jaar intrigeert me natuurlijk wel. Laten we het er op houden dat de gebouwen religieus ingestraald zijn en dat nog een tijdje uitstralen. Als dat waar is, maar niet alles wat ik verzin is waar, wordt ook de levensduur van toekomstige bewoners en gebruikers langer.

Tijdens een seminar op 14 maart 2013 in de Buiksloterkerk in Amsterdam werden kansrijke en kansarme mogelijkheden besproken onder leiding van Reliplan. Ik moet nog steeds wennen aan die naam. Daarbij viel al snel op dat kleine kerken in de provincie kansrijk zijn. Ze kunnen geschikt gemaakt worden als woning omdat er mensen zijn die graag op een bijzondere locatie buiten willen wonen en daarvoor ook de financiële middelen hebben.
De niet al te grote kerken in de aantrekkelijke delen van een stad zijn kansrijk. De exploitatie en financiering kan gevonden worden doordat er een groot draagvlak is voor economische activiteiten of wonen.

Katholieke kerken hebben het moeilijker dan protestante kerken. Dat ligt aan de ouderdom en de locatie, ze zijn minder oud en liggen vaak op minder centrale plekken. Daarnaast zijn de katholieke kerken nogal groot en dat maakt het vinden van een sluitende exploitatie oplossing moeilijk. De katholieke kerk is ook streng in het toestaan van nieuwe functies of verkoop aan andere religies.

Op de website De mooiste gesloopte kerk staan 75 afbeeldingen gesloopte kerken. Hoewel er dan zo'n 275 missen is het beeld duidelijk. Het overgrote deel was van Katholieke oorsprong. Persoonlijk moet ik erkennen dat er niet veel moois verloren is gegaan op een stuk of 3 na.

Echt moeilijk wordt het dus op de minder aantrekkelijke locaties en in de grotere gebouwen vooral als ze buiten de stad liggen. Wat kun je met een klooster van 30.000 m² buiten de stad met een energierekening van meer tussen de €100.000 tot €200.000 per jaar en een vergelijkbaar bedrag voor de schilder en dakdekker. Als bureau hebben we een keer de mazzel gehad dat er een onderwijsinstelling behoefte had aan grote locatie aan de rand van stad, de eerder genoemde Politie Academie in Apeldoorn. Die studenten komen bij voorkeur met de auto en hebben daar kennelijk ook de middelen voor, maar dat is de uitzondering.

Er liggen dus kansen buiten de stad. Het zullen geen gemakkelijke opgaven zijn waarbij de financiering een probleem is maar zeker bij de utilitaire functies het exploitatie vraagstuk nog veel lastiger is. Want je begint met een lege kerk maar je wilt niet eindigen met een lege kerk. Belangstelling voor religieus erfgoed en de kansen en bedreigingen die er mee samenhangen is er voldoende. De Buiksloterkerk zat bomvol en dat maken kerken niet vaak meer mee.


Projecten van atelier PRO die gerelateerd zijn met religieus erfgoed:
- MFA Huis van de Heuvel, Breda
- Concernlocatie Politieacademie, Apeldoorn
- Ludgerhof, Lichtenvoorde
- Woonkerk Moerwijk, Den Haag
- Sacramentskerk, Den Haag